ΦΛΕΒΑ ΧΡΥΣΟΥ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Φλέβα χρυσού για την Ελλάδα κρύβει η ποντοπόρος ναυτιλία, η ηγετική θέση της οποίας στην παγκόσμια αγορά και η συνεισφορά της στην ελληνική οικονομία, μπορούν σύμφωνα με έκθεση του

ΙΟΒΕ, να οδηγήσουν τη χώρα στην έξοδο από την κρίση.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η δυνητική συνεισφορά της ποντοπόρου ναυτιλίας από αυτή την ενίσχυση σε όρους εγχώριας προστιθέμενης αξίας θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 26 δισ. ευρώ, υψηλότερα κατά 12,7 δισ. ευρώ σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση, προσεγγίζοντας το 10% του ΑΕΠ και 360.000 νέες θέσεις εργασίας που αντιστοιχούν στο 36,1% της συνολικής ανεργίας στη χώρα μας.
Το επιπλέον 5,8% του ΑΕΠ και οι συνολικά 550.000 θέσεις εργασίας θα προκύψουν, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, εφόσον η Ελλάδα καταφέρει να προσελκύσει επί ελληνικού εδάφους όλες τις ναυτιλιακές εργασίες που αντιστοιχούν στις δραστηριότητες της ελληνικής ναυτιλίας και των γραφείων της στο εξωτερικό.
Η προσέλκυση μεγαλύτερου αριθμού εφοπλιστών στην ελληνική αγορά, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, απαιτεί σε κάθε περίπτωση πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Απαραίτητος κρίνεται ο χειρισμός της ναυτιλιακής πολιτικής σε μια ενιαία ατζέντα, που θα είναι ανεξάρτητη από τον πολιτικό κύκλο εναλλαγών των κυβερνήσεων.
Διεθνές κέντρο
Η δημιουργία ενός διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου στην Αττική θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Η συγκέντρωση όλων των υπηρεσιών στην ευρύτερη ζώνη του Πειραιά, για παράδειγμα, θα μετέτρεπε την περιοχή σε πυρήνα ναυτικής επιχειρηματικότητας με αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματα για την ελληνική οικονομία.
Η μεγιστοποίηση της συμβολής του κλάδου στην ελληνική οικονομία μπορεί να επιτευχθεί από την ικανοποίηση της ναυτιλιακής ζήτησης από εγχώριες πηγές με την ενίσχυση του εγχώριου οικοσυστήματος που στηρίζει τη ναυτιλία. Ως παράδειγμα αναφέρεται ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ναυπήγησης-επισκευών, ο οποίος με την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών δύναται να δημιουργήσει σημαντικό αριθμό θέσεων εργασίας στην ελληνική οικονομία εξαιτίας της αύξησης ζήτησης από τους Ελληνες αλλά και τους ξένους εφοπλιστές. Καταλυτική μπορεί να είναι η συνεισφορά της ποντοπόρου ναυτιλίας στην αντιμετώπιση της ανεργίας και κυρίως των νέων.
Η ύπαρξη δεξαμενής εκπαιδευμένων νέων Ελλήνων ναυτικών -σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ- αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για την προσέγγιση περισσότερων εφοπλιστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα.
Σήμερα σύμφωνα με δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, η είσοδος νέων Ελλήνων εκπαιδευμένων ναυτικών στον κλάδο είναι σημαντικά περιορισμένη, οδηγώντας σε φαινόμενα «λειψανδρίας». Ο μέσος όρος εισαγωγής υποψηφίων στις σχολές ναυτικών ετησίως δεν ξεπερνά τα 1.350 άτομα, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τα ποσοστά επιτυχίας και αποφοίτησης.
Είναι γενικώς αποδεκτό πως για να αποκτήσουν οι νέοι περισσότερο ναυτική συνείδηση, σημαντικό βήμα πριν από την εισαγωγή τους στις ναυτικές ακαδημίες είναι η δημιουργία πλαισίου δράσης τόσο από την Πολιτεία όσο και από τον κλάδο της ελληνόκτητης ναυτιλίας.
Σε αντίθετη περίπτωση η απουσία επαρκούς ειδικευμένου εργατικού δυναμικού για την επάνδρωση του εμπορικού στόλου αναμένεται να δημιουργήσει σειρά προβλημάτων στο άμεσο μέλλον. Ξεκινώντας από τον φορέα ασφάλισης, η μείωση στην είσοδο/πρόσληψη ναυτικών οδηγεί σε μείωση των εσόδων του Ταμείου από τις ασφαλιστικές εισφορές, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να καλύψει τα έξοδα (π.χ. συντάξεις, νοσοκομειακές καλύψεις κ.λπ.).
Σημαντικά αναμένονται να είναι τα προβλήματα και στα ναυτιλιακά γραφεία, τα οποία αδυνατώντας να καλύψουν τις οργανικές θέσεις με έμπειρους ναυτικούς (που θα στελεχώσουν τμήματα διαχείρισης, ναυλώσεων και τεχνικών) θα αναγκαστούν να μεταφέρουν την έδρα εργασίας σε χώρες που η προσφορά εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού είναι αυξημένη, με ευρύτερες απώλειες για την ελληνική οικονομία.
Επενδύσεις
Τη δυναμική της ποντοπόρου ναυτιλίας αποδυκνείει το γεγονός ότι παρά την ιστορική ναυτιλιακή κρίση, οι Ελληνες εφοπλιστές εξακολουθούν να διαθέτουν σημαντικό μερίδιο των επενδύσεών τους στις παραγγελίες νεότευκτων πλοίων. Το 2011, σύμφωνα με την έκθεση «World Fleet Monitor» του οίκου Clarksons, οι Ελληνες πλοιοκτήτες βρέθηκαν στην κορυφή των νέων παραγγελιών παγκοσμίως σε όρους χωρητικότητας (9.215 τόνοι), επενδύοντας κεφάλαια της τάξης των 13 δισ. δολαρίων.
Ιδιαίτερη προτίμηση εξακολουθούν να δείχνουν σε πλοία ξηρού φορτίου, ενώ ακολουθούν τα δεξαμενόπλοια και τα πλοία γενικού φορτίου (general cargo - κατά κύριο λόγο πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων).
Ωστόσο, σημαντικός είναι και ο αριθμός των εξειδικευμένων πλοίων (π.χ. μεταφορά LNG κτλ.) στον οποίο έχουν στραφεί οι Ελληνες εφοπλιστές. Η παραγγελία νεότευκτων πλοίων, καθώς και η αντικατάσταση των παλαιών πλοίων με νεότερα μεταχειρισμένα, συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση της μέσης ηλικίας του ελληνόκτητου στόλου, ο οποίος διαμορφώθηκε στα 16 έτη, αρκετά χαμηλότερα από τη μέση ηλικία του παγκόσμιου στόλου, προσθέτοντας ακόμα ένα στοιχείο ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τη διεθνή αγορά.
Παραδοσιακά η ελληνική ναυτιλία θεωρείται αξεπέραστη σε όλον τον κόσμο. Οι Ελληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν περισσότερα από 4.065 φορτηγά πλοία, εκ των οποίων 3.760 εκτιμώνται ότι είναι ποντοπόρα, ενώ σε όρους χωρητικότητας, ο ελληνόκτητος στόλος ηγείται της παγκόσμιας ναυτικής αγοράς.
Σε επίπεδο διαχείρισης, οι ελληνικές εισηγμένες ναυτιλιακές εταιρείες στα αμερικανικά χρηματιστήρια αποτελούν το 52% του συνόλου των ναυτιλιακών εταιρειών, αντιπροσωπεύοντας και την πλειονότητα των ελληνικών εισηγμένων επιχειρήσεων.
Ο ελληνόκτητος στόλος αυξήθηκε σημαντικά κατά τη χρονική περίοδο 1990-2008, τόσο σε αριθμό πλοίων όσο και σε χωρητικότητα. Το 2008 το σύνολο του στόλου βρέθηκε στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων 20 ετών (4.161 πλοία), με τον αυξητικό ρυθμό να ανακόπτεται στη συνέχεια (2009-σήμερα). Αυτή η εξέλιξη αποτελεί ένδειξη μεγαλύτερης ευελιξίας εκ μέρους των Ελλήνων εφοπλιστών, οι οποίοι φαίνεται να αναπροσαρμόστηκαν γρηγορότερα στις νέες συνθήκες ζήτησης.
28% από 83%
Παραδοσιακά, οι εφοπλιστές επέλεγαν την ελληνική σημαία για τη νηολόγηση του στόλου τους, τάση η οποία περιορίστηκε σημαντικά με την πάροδο των ετών. Πράγματι, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το 83% των πλοίων (και περίπου το ήμισυ του διαθέσιμου τονάζ - 47%) του ελληνόκτητου στόλου, ήταν νηολογημένα υπό ελληνική σημαία.
Εκτοτε, καταγράφεται σημαντική υποχώρηση του ποσοστού των ελληνόκτητων υπό εθνική σημαία πλοίων, με αποτέλεσμα στα τέλη του 2010 μόνο το 28% της διαθέσιμης χωρητικότητας να βρίσκονται υπό ελληνική σημαία, τάση που παρουσιάζεται και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες.
Οι δείκτες ανάπτυξης με ελληνική σημαία

• 4.065 πλοία ελέγχουν οι Ελληνες εφοπλιστές, εκ των οποίων τα 3.760 είναι ποντοπόρα
• 12,7 δισ. μπορεί να συνεισφέρει, η ποντοπόρος ναυτιλία στην οικονομία, σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ
• 360.000 υπολογίζονται οι νέες θέσεις εργασίας που μπορούν να δημιουργηθούν, αριθμός που αντιστοιχεί στο 36,1% της συνολικής ανεργίας στη χώρα
• 13 δισ. $ ήταν η αξία των νέων παραγγελιών πλοίων από τους Ελληνες εφοπλιστές το 2011, ποσό που τους ανακήρυξε παγκόσμιους πρωταθλητές στις επενδύσεις
• 28% της διαθέσιμης χωριτικότητας πλοίων βρίσκονται υπό ελληνική σημαία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία
• 52% των εισηγμένων ναυτιλιακών εταιρειών στα αμερικανικά χρηματιστήρια είναι ελληνικών συμφερόντων

Σε θάλασσα και σε στεριά
Ατμομηχανή απασχόλησης
Η απασχόληση στην ποντοπόρο ναυτιλία και στο ενισχυμένο ναυτιλιακό πλέγμα όσο και στους κλάδους που εμπλέκονται έμμεσα μπορεί να ξεπεράσει τις 552.000 θέσεις εργασίας.
Οι κλάδοι των οποίων η απασχόληση ευνοείται περισσότερο είναι αυτοί που σχετίζονται άμεσα με τη λειτουργία της ποντοπόρου ναυτιλίας. Ενδεικτικά, οι υποστηρικτικές προς τις μεταφορές δραστηριότητες (διακίνηση φορτίων, συναφείς δραστηριότητες σχετικά με τις πλωτές μεταφορές και λοιπά) ευνοούνται σημαντικά με 164.000 θέσεις εργασίας, ενώ ακολουθούν οι δραστηριότητες ενοικίασης και εκμίσθωσης (20.000 θέσεις εργασίας) και η παροχή συμβουλευτικών και νομικών υπηρεσιών (14.000 θέσεις).
Ο αγροτικός τομέας
Ο κλάδος των προϊόντων πετρελαίου, παρότι συνδέεται άμεσα με τη λειτουργία της ναυτιλίας, βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα (2.300 θέσεις) μαρτυρώντας ίσως συνθήκες βέλτιστης παραγωγικότητας.
Σε όρους έμμεσης απασχόλησης συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικής κατανάλωσης, στην πρώτη θέση βρίσκεται ο κλάδος των αγροτικών προϊόντων ο οποίος ενισχύεται κατά 51.000 θέσεις εργασίας, ενώ ακολουθεί ο κλάδος των ξενοδοχείων και εστιατορίων (33.100 θέσεις εργασίας), το λιανικό εμπόριο (23.000 θέσεις εργασίας) και τα τρόφιμα-ποτά (12.100 θέσεις εργασίας).
Λαμβάνοντας πάντως υπόψη την ανάγκη για νέους εργαζομένους στη ναυτιλία, χωρίς αναγκαστικά να έχουν εκπαίδευση υψηλότερη από ΤΕΙ, οι επιπλέον θέσεις στον κλάδο μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στη βελτίωση των προοπτικών απασχόλησης των νέων κάτω των 29 χρόνων, όπου η ανεργία ανήλθε σε 39,5% το δ' τρίμηνο του 2011, καθώς και των πτυχιούχων Ανώτερης Τεχνολογικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (23,1% ανεργία).
Παράγει εμπορικά πλεονάσματα
Αέρας στα πανιά της εξωστρέφειας
Κάθε 1.000 ευρώ από τη ναυτιλία δημιουργούν περί τα 1.575 ευρώ σε προστιθέμενη αξία στο σύνολο των κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Οι κλάδοι που ευνοούνται έμμεσα -σύμφωνα με την έκθεση του ΙΟΒΕ- είναι αφενός αυτοί που καλούνται να εξυπηρετήσουν τις θαλάσσιες μεταφορές (αποθήκευση, διαχείριση φορτίου, ταξιδιωτικά γραφεία, συμβουλευτικές και νομικές υπηρεσίες, χονδρικό εμπόριο, πετρελαιοπροϊόντα και άλλα), αφετέρου οι κλάδοι που σχετίζονται με βασικά αγαθά και υπηρεσίες που αγοράζουν τα νοικοκυριά με το επιπλέον εισόδημα που δημιουργείται κατά το μήκος της αλυσίδας αξίας των θαλάσσιων μεταφορών (ακίνητη περιουσία-ενοίκια, τρόφιμα-ποτά, ξενοδοχεία-εστιατόρια και άλλα).
Η ναυτιλία αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό κλάδο της ελληνικής οικονομίας. Οι θαλάσσιες μεταφορές συνεισέφεραν άμεσα 8,4 δισ. ευρώ προστιθέμενη αξία το 2009 (περίπου το 4% του συνόλου της οικονομίας).
Η συμβολή των θαλάσσιων μεταφορών στα κύρια οικονομικά μεγέθη πολλαπλασιάζεται με αποτέλεσμα η τελική ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές να δημιουργεί στο σύνολο 13,3 δισ. ευρώ εγχώρια προστιθέμενη αξία το 2009, δηλαδή περίπου 6,1% του ΑΕΠ της χώρας.
12,7 δισ.
Σύμφωνα με στοιχεία από τους πίνακες εισροών-εκροών της Εurostat, οι θαλάσσιες μεταφορές έχουν το υψηλότερο εμπορικό πλεόνασμα από όλους τους κλάδους της οικονομίας (καθαρές εξαγωγές 12,7 δισ. ευρώ το 2009 και 14,5 δισ. ευρώ το 2010), ενώ το 46,9% του πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών για το 2011 προήλθε από καθαρές εισπράξεις του τομέα μεταφορών.
Η ελληνική ναυτιλία αποτελεί κλάδο υψηλής παραγωγικότητας, καθώς σε όρους προστιθέμενης αξίας ανά εργαζόμενο οι θαλάσσιες μεταφορές κατέχουν την υψηλότερη θέση στην ελληνική οικονομία μετά τον κλάδο διαχείρισης ακίνητης περιουσίας.
ΚΩΣΤΑΣ ΝΑΝΟΣ
nanos@pegasus.gr
ethnos.gr